Djevojka s bisernom naušnicom (2003)

Debitantski film Britanca Petera Webbera adaptacija je i u nas prevedenog istoimenog romana britanske Amerikanke Tracy Chevalier, velike ljubiteljice djela Johannesa Vermeera, koja je u romanu izmaštala priču o nastanku jedne od najpoznatijih Vermeerovih slika, Djevojke s bisernom naušnicom, poznate i pod naslovom Djevojka s turbanom, naslikane vjerojatno negdje između 1665. i 1667. godine. Kako se o Vermeerovom životu i radu malo zna, ne mnogo više od toga da je najveći dio života proveo u rodnom primorskom gradiću Delftu, u kući punice rentijerke s čijom je kćeri imao jedanaestoro djece, spisateljica je pretpostavila da je slika nastala po narudžbi raspojasana umjetnikova mecene koji se zagledao u sluškinju u domu Vermeerovih (čije je postojanje također samo pretpostavka) te zatražio od slikara da portretira senzualnu djevojku. Rafiniranošću i finom ironijom u pristupu mogućoj relativnosti u odnosu erotskog i pornografskog spisateljica Tracy Chevalier i scenaristica Olivia Hetreed znakovito su se odmakle od danas prevladavajućeg seksualnog konzervativizma. U glavnoj ulozi je uvijek dojmljiva S. Johansson (Izgubljeni u prijevodu, Završni udarac, Crna Dalija), a Vermeer tumači uobičajeno sugestivni C. Firth (Valmont, Zapravo ljubav, Ponos i predrasude). Redatelj Webber, uz dragocjenu podršku renomiranog portugalskog snimatelja Eduarda Serre (za rad na ovom filmu dobio je Europsku filmsku nagradu), svaki kadar filma komponira kao sliku na tragu nizozemskog, a posebno Vermeerovog slikarstva 17. stoljeća, pri čemu je uporaba svjetla u kreiranju ozračja upravo briljantna. Uz izniman vizualno-dizajnerski sloj djela (film je bio nominiran za Oscara za najbolju fotografiju, scenografiju i kostimografiju), ono što će gledatelje najviše fascinirati jest rijetko suptilan erotski odnos Griet i Vermeera. Njih dvoje su prirodni ljubavni odabranici jedno za drugo, no složeni uvjeti ostvarenje njihove ljubavi čine nemogućom.
Webber s velikom senzibilnošću prikazuje najintrigantniji mogući erotski odnos, onaj u kojem sudionici snažno slute međusobnu privlačnost i srodnost srca i duha, ali iz nekog razloga erotsko ostvarenje izostaje, a upravo to izostajanje stvara najrafiniranije i najuzbudljivije emocionalno-erotske trnce. Griet i Vermeer pri tom imaju 'zamjenske' partnere, on suprugu, ona dečka, koji im ne služe samo kao puka seksualna supstitucija, nego je očito da spram njih gaje i neke finije osjećaje. Kad se tom erotskom četverokutu dodaju likovi Vermeerove punice i mecene koji je bacio oko na Griet, kao i lik ljubomorne Vermeerove kćerkice, stvara se složena i iznimno poticajna mreža suodnosa. Uz oskarovske nominacije, film je dobio i dvije za Zlatni globus - u kategoriji najbolje dramske glumice (S. Johansson) i originalne glazbe (Alexandre Desplat), a sjajna fotografija Eduarda Serre nagrađena je i na festivalu u San Sebastianu.